برگزاری سنت قدیمی “دشت کیله‌سر” با حضور کشاورزان و حق‌آبه‌داران، مراسم سنتی «دشت کیله‌سر» برای لایروبی نهر کشاورزی اصلی دشت کیله در روستاهای کنارانجام، نوا و گیلاس برگزار شد. این آیین به میزبانی و نظارت شورای اسلامی کنارانجام و با مشارکت گسترده کشاورزان، همچون گذشته در راستای حفظ جریان آب و تقویت همبستگی محلی اجرا شد.

در اواسط اردیبهشت‌ماه، کشاورزان سه روستای کنارانجام، نوا و گیلاس همچون سال‌های گذشته، با حضور در دشت کشاورزی «کیله»، سنتی کهن و حیاتی را زنده کردند؛ آیینی با عنوان «دشت کیله‌سر» که از دیرباز نقش اساسی در مدیریت منابع آب منطقه ایفا کرده و همچنان با همان روح جمعی و مشارکت‌محور، پابرجا مانده است.

دشت کیله، یکی از منابع آبی تاریخی و پر اهمیت در منطقه، در واقع نهر اصلی تغذیه‌کننده مزارع وسیعی همچون الهار، ابوالخیر دشت، ولارز و تیرنگ دشت به شمار می‌رود. کشاورزی این نواحی از گذشته تا امروز به جریان منظم و پایدار این نهر وابسته بوده و هست. سنت «دشت کیله‌سر» که هرساله در همین ایام برگزار می‌شود، به لایروبی، پاک‌سازی و ترمیم مسیر این نهر اختصاص دارد؛ سنتی که هم بُعد فنی دارد و هم فرهنگی و اجتماعی.

واژه «کیله‌سر» در گویش محلی به معنای «حضور در سر نهر برای لایروبی» است. این واژه نه‌تنها یک اصطلاح فنی در کشاورزی سنتی است، بلکه یادآور آیینی جمعی است که در آن کشاورزان، نوجوانان، و بزرگ‌ترهای روستاها گرد هم می‌آیند و با ابزارهای سنتی و روش‌های بومی، مسیر نهر را از رسوبات، علف‌ها و موانع پاک‌سازی می‌کنند تا جریان آب، آماده ورود به مزارع در آغاز فصل کشت باشد.

تا چند دهه پیش، این فرآیند طی چند روز و به‌صورت مرحله‌به‌مرحله انجام می‌شد و هر کشاورز، با توجه به سهم مشخص خود از حق‌آبه، موظف بود همراه با پسران خانواده‌اش در این فعالیت شرکت کند. این سهم‌بندی دقیق که از دل سنت‌های بومی و اصول نانوشته عدالت اجتماعی برآمده، به شکل نظام‌مند و محترمانه‌ای در حافظه اجتماعی روستاها نهادینه شده است.

با گذشت زمان و تغییر سبک زندگی، هرچند زمان اجرای مراسم به یک روز تقلیل یافته، اما مشارکت همچنان چشمگیر و منظم است. حتی جوانان و فرزندان مهاجر کشاورزان نیز در این روز به روستا بازمی‌گردند تا در این سنت دیرینه سهیم باشند. امسال نیز این مراسم با حضور گسترده اهالی برگزار شد و مسیر حدوداً پنج کیلومتری نهر با همکاری جمعی لایروبی و بازسازی شد.

سازمان‌دهی و هماهنگی مراسم امسال همچون سال‌های گذشته، با نظارت شورای اسلامی روستای کنارانجام انجام شد. شورای روستا با برنامه‌ریزی دقیق، تعیین روز مناسب، تقسیم وظایف و اطلاع‌رسانی کامل، نقش محوری در حفظ انسجام مراسم ایفا کرد. همچنین در مناطقی که مدیریت میراب وجود ندارد، بزرگان کشاورزی و افراد صاحب‌نظر، مسئولیت تعیین زمان و اجرای صحیح مراسم را بر عهده گرفتند.

نکته قابل توجه، استمرار سنت «دشت کیله‌سر» در عصری است که فناوری‌های نوین آبیاری در اختیار کشاورزان قرار دارد. اما این سنت، نه صرفاً برای لایروبی که برای تقویت همبستگی اجتماعی، انتقال دانش بومی، و بازآفرینی روح مشارکت و همکاری در روستاها، همچنان جایگاه خود را حفظ کرده است.

حضور پررنگ جوانان، آموزش عملی شیوه‌های سنتی، همراهی نسل‌های مختلف، و احترام همگانی به مقررات دقیق تقسیم آب، از جلوه‌های قابل تأمل این مراسم است. شاید به همین دلیل باشد که دشت کیله، نه فقط یک مسیر آب، که قلب تپنده زندگی کشاورزی در این ناحیه محسوب می‌شود.

در پایان این گزارش، مخاطبان گرامی می‌توانند مجموعه‌ای از تصاویر ثبت‌شده از روند برگزاری این مراسم، تلاش جمعی کشاورزان، و لحظات زیبای مشارکت مردمی را مشاهده کنند.

اردیبهشت 1404